تالاب شادگان خوزستان | میزبان ونیزهای ایران

سفری به جنوب کشور داریم و به دیدن تالاب شادگان خوزستان می‌رویم. عکس های تالاب شادگان را با هم می‌بینیم، اطلاعاتی درباره آن به دست می‌آوریم و به شما می‌گوییم تالاب شادگان کجاست و چگونه می‌توانید به آن برسید.

چرا تالاب شادگان ؟

• تالاب شادگان یکی از معدود تالاب‌هایی است که در فهرست میراث طبیعی یونسکو قرار دارد و دارای ارزشی جهانی است.
• این تالاب یکی از زیستگاه‌های حیات وحش ایران است که جانداران و پرندگان بسیار کمیابی را در خود دارد.
•  دو روستا در میان این تالاب قرار دارند که به ونیزهای ایران مشهورند.
•  تالاب شادگان در معرض خطر جدی زیست‌محیطی قرار دارد و شناخت آن می‌تواند در حفظ زیبایی‌های آن موثر باشد.

آشنایی با تالاب شادگان | جاذبه ای جهانی در ایران

تالاب شادگان یکی از جاذبه های طبیعی ایران در استان خوزستان و در میان شهرهای شادگان، آبادان و ماهشهر است که شهرتی جهانی دارد و با حدود 400 هزار هکتار وسعت، بخش قابل توجهی از تالاب‌های بین المللی ایران را شامل می‌شود. این تالاب بازمانده‌ای از یک تالاب بزرگ محسوب می‌شود که بخشی از مجموعه تالاب‌های گسترده و به هم پیوسته بین النهرین در گذشته‌های دور بوده و تا هورالعظیم در مرز عراق ادامه داشته است.

پیش از این سه تالاب شادگان، خورموسی و خورالامیه در منطقه وجود داشت که در جریان همایش تالاب‌‌های جهان در رامسر در سال 1353 تصمیم بر این شد که این سه تالاب با یکدیگر ادغام شده و با عنوان تالاب شادگان ثبت شوند. تالاب شادگان به واسطه قرار گرفتن در شهرستان شادگان به این نام خوانده می‌شود اما نام‌های دیگری همچون خوردورق، دورقالفرس، هور الدورق یا هورالفلاحیه نیز دارد. این تالاب در جنوب جلگه خوزستان و در پایین دست حوضه رودخانه جراحی قرار دارد و در جنوب به خلیج فارس می‌پیوندد.

تالاب شادگان در سطح جهانی

• ثبت در فهرست تالاب‌‌های بین‌ المللی کنوانسیون رامسر در سال 1353
• یکی از 18 تالاب ثبت شده توسط سازمان بین‌ المللی یونسکو در جهان
• ثبت در فهرست قرمز تالاب‌‌های بین‌ المللی (لیست مونترو) از سال ۱۳۷۲ به دلیل سدسازی و رعایت نشدن نیاز آبی تالاب، تخلیه پساب‌‌های آلوده مزارع نیشکر، پرورش ماهی، فولاد خوزستان، عبور لوله‌‌های نفتی، فعالیت واحدهای پتروشیمی و تخلیه زباله‌‌های شهری و ... 

دیدنی ها و تفریحات تالاب شادگان

قایق سواری در تالاب شادگان: در حاشیه تالاب قایق‌های موتوری در انتظارند تا شما را به یک گردش به‌یادماندنی در میان آب‌های تالاب ببرند و مناظر دیدنی آن را نشان‌تان دهند. قایقرانان، جوانانی هستند که در همان محل زندگی می‌کنند و آشنایی خوبی با منطقه دارند پس می‌توانید به آنها اعتماد کنید و مطمئن باشید که هیچ جلوه دیدنی را از دست نمی‌دهید.

عکاسی: مناظر و چشم‌اندازهای طبیعی، کلبه‌های ماهیگیری، مردم پر تلاش، لباس‌های محلی، فرهنگ غنی و آداب و رسوم متفاوت مردم جنوب همه و همه می‌توانند سوژه‌های عکاسی شما در این سفر باشند. برای ثبت تصاویر بهتر، مقالات صفحه آموزش عکاسی را بخوانید.

پرنده ‌نگری در تالاب شادگان : تالاب شادگان میزبان انواع و اقسام پرنده‌های بومی و مهاجر است که بیشتر آنها از کمیاب‌ترین پرندگان جهان به شمار می‌روند. کافیست به هنگام پاییز و زمستان راهی این تالاب شوید و در سکوت و آرامش به تماشای آنها بنشینید.

154 گونه پرنده در تالاب شادگان زندگی می‌کنند که 20 گونه آنها بومی و مابقی مهاجر هستند و تنها در فصل مهاجرت مهمان این تالاب زیبا می‌شوند. به هنگام پاییز دسته‌های پرندگانی همچون انواع اردک، مرغابی، غاز، قره غاز، پلیکان و فلامینگو از کانادا، سیبری و شمال اروپا به این منطقه می‌آیند تا از هوای معتدل آن استفاده کنند. از میان این جانداران، ۱۳ گونه از آنها مانند اردک مرمری (که 30 تا 60 درصد جمعیت جهانی آن در این تالاب وجود دارد)، حواصیل بزرگ، حواصیل زرد، حواصیل هندی، بوتیمار کوچک، اردک سر سیاه، اردک بلوطی، پلیکان پا خاکستری، عروس غاز، اردک سرسفید، گیلانشاه خالدار، عقاب شاهی، عقاب تالابی خالدار و عقاب دریایی دم سفید در معرض خطر انقراض جهانی قرار دارند.

میوه‌خور، لیکوتالابی، چنگر، انواع کاکائی، خروس کولی، تنجه و خوتکا اردک سر سبز، حاجی لک‌لک، اردک سیاه کاکل، دراج، آبچلیک، بوتیمار، اکراس آفریقایی، اگرت کوچک، حواصیل خاکستری، صدف‌خوار، چوب پا، نوک خنجری، خروس کولی، خروس کولی دم سفید، گیلانشاه دم‌سیاه، پرستوی دریایی معمولی، کاکایی سر سیاه، کاکایی صورتی و چک چک پشت سفید از دیگر پرندگان ساکن در این تالاب هستند.

تماشای نادرترین گونه‌های جانوری جهان: حدود 327765 هکتار از تالاب شادگان به عنوان پناهگاه حیات وحش شناخته می‌شود و 296 هزار هکتار آن منطقه حفاظت شده است. این تالاب زیستگاه بیش از ۳۰ درصد از پرندگان، ۲۵ درصد از پستانداران و ۴۵ درصد از ماهیان کشور محسوب می‌شود که همگی در معرض نابودی قرار دارند. در بخش پرنده‌نگری مفصل در مورد پرندگان این تالاب توضیح دادیم و حالا به گونه‌های دیگر اشاره می‌کنیم:

• پستانداران: تا به حال 40 گونه پستاندار در تالاب شادگان شناسایی شده‌اند که مهم‌ترین آنها دلفین بینی بطری نام دارد. این موجود به دلیل حرکات نمایشی زیبا از شهرت بسیاری برخوردار است. پستانداران مهم دیگر در این تالاب عبارتند از: گراز با نام محلی خنزیر، گربه جنگلی با نام محلی بزون، شنگ بانام محلی چلیب المای گرگ بانام محلی ذئب، تشی، خوتکا و ...
• آبزیان: 36 گونه ماهی مردابی و ۴۵ گونه ماهی دریایی و 4 گونه میگو بخشی از تنوع زیستی این تالاب را تشکیل می‌دهند. ماهی بنی، ماهی حمری، ماهی گتان، ماهی برزم‌، ماهی شیربت‌، ماهی شلج‌، ماهی ‌هامور، ماهی کپور معمولی، کپور رنگی و کپور سرگنده‌ و کپور آینه‌ای، ماهی بیاح‌، ماهی شانک، ماهی پیکو، کفشک ماهی و ماهی صبور از جمله ماهیان قابل مصرف تالاب و گربه‌ ماهی، بوشلمبو، مارماهی و کوسه‌ ماهی نیز از انواع غیر قابل مصرف آنها هستند.
• دوزیستان و خزندگان: سه گونه دوزیست ازجمله قورباغه و وزغ و ۹ گونه خزنده از جمله  تیر مار، یله مار و افعی سوسن و لاک‌پشت‌های خزر و سه چنگالی فراتی از دیگر جانداران این تالاب هستند.

امکانات تالاب شادگان

روستاهای میان تالاب شادگان امکانات بسیار محدودی برای پذیرایی از گردشگران دارند؛ اما به طور کلی این جاذبه به جز داشتن ایستگاه‌های قایق سواری فاقد هرگونه امکانات است.

اقامت در سفر به تالاب شادگان

برای اقامت می‌توانید اقامتگاه‌های شهر شادگان را انتخاب کنید و یا به  هتل های آبادان در حدود 60 کیلومتری تالاب بروید و در آنجا اقامت کنید.

بهترین فصل سفر به تالاب شادگان

به دلیل گرما و شرجی بودن هوا در تابستان‌ها، بهترین زمان بازدید از تالاب شادگان اواسط پاییز تا اوایل بهار است.  

بهار و تابستان: اوایل بهار می‌توانید انتظار هوای مطبوعی داشته باشید؛ اما پس از آن هوا رو به گرمی می‌گذارد و گرما و هوای شرجی بسیار آزاردهنده است.

پاییز و زمستان: با شروع فصل سرما پرندگان زیادی به تالاب می‌آیند و جلوه‌های تازه‌ای به آن می‌بخشند. همچنین در این فصول هوا بسیار مطبوع و خوشایند است.

اهمیت تالاب شادگان | نقش حیاتی در زندگی مردم

وسعت زیاد، طبیعی بودن، تنوع زیستگاهی و ایفای نقش در تامین معاش ساکنین از جمله دلایلی هستند که اهمیت این تالاب را دوچندان می‌کنند. تالاب شادگان از جنبه‌های مختلف بر زندگی مردم منطقه تاثیر می‌گذارد:

• تاثیرات اقتصادی: حاشیه این تالاب میزبان سه شهر بزرگ شادگان، آبادان و ماهشهر و تعدادی روستاست و دو روستا نیز دقیقا در میان آب‌های آن جای گرفته‌اند. همه ساکنان این شهرها و روستاها از گذشته‌های دور تا به امروز برای تامین معاش خود، چشم به آب تالاب شادگان داشته‌اند. بخش عمده جمعیت این شهرها و روستاها که عرب هستند، وابستگی شدید اقتصادی به‌ تالاب‌ دارند. آنها به کشت محصولات کشاورزی و خرما و دامداری به ویژه نگهداری از گاومیش مشغولند و آب تالاب نقش مهمی را در تامین درآمد آنها ایفا می‌کند. تالاب‌ شادگان‌ حدود ۹۰۰ هزار تن‌ علوفه‌ در سال را برای دامداران منطقه تامین می‌کند و ساکنان منطقه را در تهیه‌ علوفه‌ و تغذیه‌ دام‌ها و فروش‌ لبنیات‌ حاصل از آنها یاری می‌دهد. وجود میزان قابل توجهی از ماهیان‌ شیلاتی در آبهای تالاب‌ موجب رواج ماهیگیری شده است و بسیاری با صید و فروش آنها در بازار، نیازهای اقتصادی خود و خانواده‌شان را برطرف می‌کنند. نی بُری نیز از دیگر مشاغل مردم است که وابستگی زیادی به آب دارد.
• محافظت در برابر سیل: تالاب شادگان ظرفیت بالایی در جذب و نگهداری سیلاب‌ها دارد و می‌تواند مانند یه سد از شهرهای آبادان، خرمشهر و شادگان در برابر سیل حفاظت کند. به هنگام سیلابی شدن‌ رودخانه‌‌های جراحی و مارون‌، این تالاب مقادیر زیادی از آب‌های مازاد را در خود نگه می‌دارد و آنها را کنترل می‌کند.
• تاثیرات زیست محیطی: این تالاب توانایی جذب ذرات خاک معلق و گرد و غبار را نیز دارد و با ایجاد رطوبت در هوا مانع از رسیدن ریزگردها به شهر‌های اطراف می‌شود.
• گردشگری: وجود دسته‌های بزرگ پرندگان‌ بومی و مهاجر، مناظر سبز و شاداب‌ تالابی و جاذبه‌های اکوتوریستی می‌توانند این تالاب را به یک مقصد پرطرفدار گردشگری تبدیل کند و منافع اقتصادی را نصیب مردمان منطقه سازد. همچنین این تالاب می‌تواند به‌ عنوان‌ یک کانون‌ پژوهش‌ و تحقیق‌، تعداد زیادی از دانشجویان و محققان را به سوی خود جلب کند.

آب تالاب از کجا می آید؟

آب تالاب از بارندگی‌ها و منابع زیر تامین می‌شود:

• رودخانه کارون که آب را از طریق نهر مارد وارد تالاب می‌کند.
• رودخانه جراحی که سالانه حدود ۹۰۰ میلیون مترمکعب آب را را از طریق نهرهای مختلف چون نهر عطش و رگبه و ... روانه تالاب می‌کند.
• آب‌های خلیج‌فارس که از طریق خور دورق، خور سلج و ... به تالاب می‌ریزند و یا با صورت جزر و مد وارد تالاب می‌شوند.

بخش شمالی تالاب شادگان دارای آب شیرین فصلی است و در بخش میانی آب لب‌شور وجود دارد؛ یعنی آبی که میزان نمک در آن از آب شیرین بیشتر و از آب دریا کمتر است. بخش جنوبی تالاب نیز به علت مجاورت با خورهای خلیج فارس (شاخه هایی از خلیج فارس) دارای آب شور است.

دغدغه‌های کارناوالی

واقعیت تلخ درباره تالاب شادگان این است که مساحت آن در کنوانسیون رامسر 400 هزار هکتار ثبت شده اما اندازه‌گیری سال 1383 حدود 54 هزار هکتار نشان می‌دهد. میزان آب این تالاب از لحاظ رتبه‌‌های ثبت شده در یونسکو در رتبه پنجم جهانی قرار داشت که امروزه با توجه به کاهش قابل توجه آب، در رتبه 22 قرار گرفته است. علاوه بر این بسیاری از جانداران موجود در این تالاب از بین رفته‌اند و حیات وحش آن در خطر است. از جمله عوامل موثر بر وقوع این اتفاقات عبارتند از:

• انجام پروژه‌های توسعه صنعتی و راه‌سازی
• کم شدن آب ورودی به آن به دلیل سدسازی
• کاهش بارندگی و بروز خشکسالی
• کم شدن آب ورودی به کارون و ذخیره و انتقال آب این رودخانه به مناطق دیگر
• نشت مواد نفتی از لوله‌­ها و اختلال و ایجاد مزاحمت برای حیات وحش
• آلودگی آب ناشی از مزارع نیشکر
• شکار پرندگان در سطح وسیع
• و ...

از سوی دیگر این تالاب می‌تواند یکی از شاخص‌ترین مقاصد توریستی منطقه باشد؛ اما تا به حال هیچگونه اقداماتی درمورد تجهیز و یا احداث امکانات گردشگری صورت نگرفته است و تمامی برنامه‌های نیمه کاره باقی مانده‌اند.

سخن آخر

تا به حال به این منطقه از ایران سفر داشته‌اید؟ چه جاذبه‌هایی را در این خطه دیده‌اید؟

در سفرتان به تالاب شادگان سر زده‌اید؟

تجربه‌ها و خاطره‌های خود را با ما در میان بگذارید...

منتظر دیدگاه‌های شما عزیزان هستیم...