بازار بزرگ تبریز | از بزرگترین بازارهای سرپوشیده جهان

امروز می‌خواهیم به یکی از معروف ‌ترین بازارهای ایران سری بزنیم؛ بازار بزرگ تبریز که لقب بزرگترین بازار ایران را دارد و در فهرست آثار میراث جهانی یونسکو نیز به ثبت رسیده است. مکانی در قلب تاریخی تبریز که بخش بزرگی از هویت شهر را شکل می‌دهد و نبض اقتصادی آن را در دست دارد. همراه‌مان باشید تا با تماشای عکس‌ هایی از بازار تبریز، با حال و هوای آن آشنا شویم و در مورد تاریخچه، بخش‌های مختلف و ساعت کار بازار تبریز و ... بدانیم.  

نکته

این مطلب صرفا به بعد گردشگری و خرید و اهمیت جاذبه‌های بازار تبریز می‌پردازد و نگاه تخصصی معماری و تاریخی به این بازار ندارد.

 چرا بازار تبریز ؟

• یکی از آثار ثبت شده ایران در فهرست میراث جهانی یونسکوست. 
• یکی از بزرگ‌ترین بازارهای سرپوشیده جهان و وسیع‌ترین مجموعه مسقف و به هم‌ پیوسته آجری جهان است. 
• تیمچه مظفریه و راسته قیصریه بازار تبریز، از معروف‌ترین و زیباترین تیمچه‌ها و راسته‌ها در میان بازارهای مختلف ایران هستند.
• بازار تبریز محلی مناسب برای خرید اجناس درجه یک و عالی مانند فرش دستباف، آجیل، محصولات چرمی، پارچه، ادویه، صنایع دستی و ... با قیمت‌های مناسب است. 
• کامل‌ترین سازمان اجتماعی را در میان بازارهای ایران دارد و مجموعه‌ای به هم پیوسته از ساختارهای مختلف اجتماعی را در خود جای داده است. 

آشنایی با بازار تبریز | بزرگ ترین بازار سرپوشیده ایران 

سفرمان به سمت دیار اولین‌ها را آغاز می کنیم و راهی بزرگ‌ترین بازار سرپوشیده ایران و وسیع‌ترین مجموعه مسقف و به هم پیوسته آجری جهان می‌شویم؛ بازاری کهن با طول یک کیلومتر که از میان حوادث و رویدادهای مختلف تاریخی گذر کرده و امروز، به عنوان میراثی ارزشمند به دست ما رسیده است. بازار تبریز 6500 حجره، 40 نوع شغل و صنف، 20 راسته، 35 سرا، 25 تیمچه، 11 دالان و چندین مدرسه، مسجد، کاروانسرا و حمام دارد که تمام این بخش‌ها در کنار هم کامل‌ترین سازمان اجتماعی (1) را در میان بازارهای ایران به وجود آورده‌اند.

اکثر اجناسی که در بازار تبریز به فروش می‌رسند حال و هوایی سنتی دارند و از کالاهای پیشرفته مانند وسایل کامپیوتری و ... در بازار خبری نیست. از مهمترین اجناسی که در بازار تاریخی تبریز به فروش می رسد می‌توان به فرش دستباف تبریز و آذربایجان، کیف و کفش چرم، ادویه، محصولات گیاهی و دارویی، آجیل، پارچه، شیشه و ... اشاره کرد.

ثبت ملی و جهانی

این بازار به دلیل ویژگی‌های مهم معماری و تجاری در سال 1354 خورشیدی با شماره 1097 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید و در مرداد 1389 با شماره 1346 نامش در فهرست میراث جهانی یونسکو قرار گرفت؛ مساله‌ای که آن را به بزرگترین اثر ثبت جهانی شده ایران تبدیل کرد.  

پاورقی

1- زمانی که از سازمان اجتماعی کامل بازار تبریز صحبت می‌کنیم منظورمان این است که در این مجموعه افراد می‌توانستند در یک مکان به تمام چیزهایی که برای ارتباط انسانی‌شان به آن نیاز داشتند دسترسی داشته باشند. در بازار تبریز افراد می‌توانستند از خدمات مسجد، مدرسه، کاروانسرا، گرمابه، حجره ها و ... برای زندگی روزمره‌شان استفاده کنند و با دیگر افراد در ارتباط باشند بدون اینکه نیاز باشد از مجموعه بازار بیرون بروند. به همین دلیل می گوییم بازار تبریز سازمان اجتماعی کاملی دارد. 

حال و هوای خرید در بازار تبریز

در ادامه سعی می‌کنیم کمی شما را برای خرید و گشت و گذار در بازار تبریز یاری برسانیم. البته همانطور که گفته شد شما در حال حاضر، در بزرگترین بازار سرپوشیده جهان هستید و به احتمال خیلی زیاد، دست خالی از آن به خانه نخواهید رفت:

بازار امیر | طلا، جواهرات، عطر و لوازم آرایشی

بازار امیر از زیباترین و مهمترین بخش‌های بازار بزرگ تبریز به شمار می‌رود و بورس طلا و جواهر است. این بازار از شلوغ‌ترین و پرکارترین قسمت‌ها به حساب می‌آید و گردشگران و تاجران بسیاری را به سمت خود می‌کشاند. در مجموع در حدود 112 مغازه در این بازار وجود دارد که 102 مغازه آن به کار زرگری و جواهرفروشی و باقی دکان‌ها به در زمینه پارچه، عطر و لوازم آرایشی مشغولند. 

تیمچه امیر | طلا و جواهر

قدمت این تیمچه که به دوره قاجار بازمی‌گردد، محل کار طلا و جواهرفروشان تبریزی‌ست و از معروفترین تیمچه‌های بازار محسوب می‌شود. این بخش در نزدیکی میدان شهر و ابتدای بازار تبریز قرار گرفته است و طرحی هشت ضلعی با حجره‌های دو طبقه دارد. تیمچه امیر بزرگترین گنبد آجری بازار را در اختیار دارد که به وسیله طاق‌های مقرنس و کاربندی‌های زیبا تزیین شده است. 

تیمچه مظفریه | فرش دستباف

از معروفترین و زیباترین تیمچه‌های بازار تبریز محسوب می‌شود. تیمچه مظفریه از مهمترین مراکز تجارت فرش و قالی در استان آذربایجان شرقی به شمار می‌رود و نفیس‌ترین و زیباترین فرش‌های دستباف تبریز را می‌توان اینجا پیدا کرد. البته در این قسمت از بازار، حجره‌دارها به غیر از خرید و فروش قالی، به کار طراحی و مرمت انواع فرش‌ و تابلوفرش نیز مشغول هستند. خوب است این را هم بدانید که هیچ فرش ماشینی به هیچ طریقی به تیمچه مظفریه راه ندارد. 

تیمچه شیخ کاظم | لباس‌های بچه‌گانه و زنانه

مجموعه تیمچه شیخ کاظم در محل تقاطع راسته جدید و راسته کفاشان بازار تبریز قرار گرفته است و از شمال به حجره‌های قیزبستی بازار، از شرق به راسته جدید، از جنوب به راسته کفاشان و از غرب به سرای گرجیلر می‌رسد. بیشتر دکان‌دارهای این تیمچه در کار فروش لباس‌های زنانه و بچه‌گانه هستند و صنف حوله‌داران نیز چند دکانی در این قسمت در اختیار دارند.

بازار بلورفروشان | قیزبستی بازار

این بازار در گذشته محل فروش وسایل شیشه‌ای مانند بلور در تبریز محسوب می‌شد. تیمچه‌ها و سراهای آن شامل تیمچه قندفروشان، تیمچه مظفریه، دالان بامچی لر، دالان حاج شیخ، دالان میرزا محمد، سرای میرزا محمد و سرای گرجیلر (جورجیلر) می شود. 

بازار شیشه‌گر خانه | لوازم آرایشی و لوازم التحریر

 این بازار در گذشته محل فروش شیشه محسوب می شد و دکان های آن اغلب کار شیشه سازی می کردند. بازار شیشه‌گر خانه دو سرا به نام های حاج رسول و میرزاعلی النقی داشت که به وسیله شهرداری تبریز تخریب شد و در محل آنها بازار و پارک شمس تبریزی را ساخت. امروزه در این بازار می توانید انواع لوازم آرایشی و لوازم التحریر را خرید کنید. بازار شیشه‌گر خانه، بین خیابان تربیت و شهدا قرار دارد.

بازار کفاشان

 همان طور که از نام آن بر می آید این بازار از مهمترین مکان های تولید و عرضه کفش در تبریز محسوب می شود و دکان های آن محل دوخت و دوز و فروش انواع کفش های دست ساز است. از جمله بخش های مختلف این بازار می توان به تیمچه امید، تیمچه حاج ابوالقاسم، سرای امید، سرای حاج ابوالقاسم اشاره کرد. 

بازار یمنی دوز

یمنی به نوعی کفش محلی تبریز که به چارخ شباهت دارد، گفته می شود. بازار یمنی دوزها نیز در قدیم محل دوخت این نوع کفش ها محسوب می شد. 

راسته بازار

از بزرگترین بازارچه های تبریز که تیمچه و سراهای متعددی را در خود جای داده است و در آن اجناس مختلفی به فروش می رسند. از این بازارچه به عنوان بازار ملی نیز یاد می کنند. 

تیمچه صفی | گیاهان دارویی و ادویه جات

تیمچه میرزا شفیع | فرش دستباف

بازار صادقیه | قالی دستباف

تاریخچه بازار تبریز

از بازار تبریز پیش از اسلام و حتی تا قرن چهارم هجری قمری اطلاعات خاصی وجود ندارد. قدیمی‌ترین اشاره‌ها در مورد بازار به نوشته‌های جهانگردان در این بازه زمانی بازمی‌گردد؛ موضوعی که اینجا را به تاریخی‌ترین بازار خاورمیانه بدل می‌کند؛ اما آن چیزی که بازار تبریز را به یکی از مهمترین بازارهای ایران و یکی از مراکز مهم دادوستد در گذشته تبدیل می‌کرد قرارگیری آن بر سر جاده ابریشم بود. به طور کلی تاثیرگذاری بازار تبریز در روزگار قدیم به اندازه‌ای بود که دروازه‌های این بازار در حکم دروازه‌های اصلی شهر به حساب می‌آمد. 

بازار تبریز در دوران سلجوقی تا صفوی

نام بازار تبریز اما از دوران سلجوقی بر سر زبان‌ها افتاد. نقاشی هایی که از این دوره به دست آمده نشان می‌دهد در محل فعلی بازار تبریز بنایی با همین کارکرد قرار داشت؛ اما زمانی که در دوران ایلخانی تبریز به عنوان پایتخت انتخاب شد بازار آن شهرت بسیاری پیدا کرد. در این زمان در سرتاسر جاده ابریشم سه بارانداز اصلی وجود داشت که یکی از آنها در چین، یکی در ایران و تبریز و دیگری در رم بود. این شهرت و رونق در دوران صفویه ادامه پیدا کرد و بسیاری از شهرهای دور و نزدیک برای دادوستد به اینجا می‌آمدند. البته در مورد بازار و دیگر بناهای تاریخی تبریز باید این نکته را در نظر داشت که در طول سال‌های مختلف زلزله‌های مهیبی ساختمان‌های شهر را نابود و با خاک یکسان کرده است. به طور کلی مجموعه تاریخی بازار در دوران مختلف چندین بار مرمت و بناهای مختلفی از آن کم یا به آن افزوده شده است.

از جمله معروفترین این زلزله ها، زلزله مهیب سال 1193 ه.ق (1158 ه.ش) بود که بنای بازار را به طور کامل تخریب کرد. البته طولی نکشید که معماران ماهر دوباره آن را در اواخر دوره زندیه و ابتدای دوره قاجار به دستور نجفقلی خان دنبلی -حاکم وقت تبریز- بازسازی کردند و جان دوباره‌ای به آن بخشیدند؛ بازار فعلی بازمانده همین بازسازی است.

بازار تبریز در دوران قاجار 

بازار در زمان قاجار به دو دلیل همچنان رونق و اهمیت خود را حفظ کرد و شاهرگ اصلی صادرات ایران به اروپا به شمار می‌رفت؛ اول اینکه تبریز در این زمان به عنوان شهر ولیعهدنشین انتخاب شده بود و دوم اینکه نزدیکی بیشتری به بازارهای اروپایی داشت. در ابتدای قرن سیزدهم و در زمان عباس میرزا، بازار تبریز به مرکز تجارت با دنیا بدل شده بود؛ تاجران انگلیسی از طریق جاده ابریشم و بعد از عبور از شهرهای استانبول و ترابزون کالاهای‌شان را به بازار تبریز می‌آورند و سپس در سراسر ایران پخش می‌کردند. حجم مبادله‌ها در میانه قرن سیزدهم هجری قمری (دوره قاجار) در این بازار به اندازه‌ای رسیده بود که یک چهارم از حجم تجارت کلی ایران (بیشتر از بازار تهران) را در اختیار داشت. به طوری که در آمارها آمده در سال 1256 ه.ش، 25 تا 33 درصد کل مراودات تجاری ایران در بازار تبریز انجام گرفته است. البته این تنها بخشی از سهم تجارت با جهان در بازار تبریز بود. این مکان در سال 1258 ه.ش به عنوان مرکز اصلی داد و ستد با آسیای میانه نیز شناخته می شد. 

بیشترین کالاهایی که اروپایی‌ها به ایران وارد می‌کردند شامل آینه، انواع پارچه‌های ابریشمی، مخملی و نخی، پنبه، چلوار، پارچه چیتِ موصلی، شکر، شیشه، فلز، قند و سایر محصولات ماشینی می‌شد. در مقابل نیز تبریزی‌ها به آنها ابریشم، مقداری ابریشم ماشینی، جنگ افزار، تنباکو، خشکبار، رنگ، شال، مازو و موم می‌فروختند. هرچند در نهایت این دادوستدها به نفع اروپایی‌ها تمام می‌شد. 

البته بخش شمالی بازار به دلیل جدا افتادن از دیگر مجموعه ها و انتقال کسب و کارها به خیابان های اطراف، اهمیت و اثرگذاری خود را از دست داده و از رونق افتاده است. قسمت بزرگتر بازار در جنوب رود میدان چایی، در حد فاصل خیابان های دارایی، شهدا، فردوسی، شهید مطهری، چای کنار و جمهوری اسلامی قرار دارد. متاسفانه احداث این خیابان ها بخشی از بازار را تخریب و قسمتی از آن را از کل مجموعه جنوبی جدا کرده است. 

ساعت کار بازار تبریز

زمان دقیق بازگشایی حجره‌های بازار مشخص نیست و نمی‌توان ساعت دسترسی دقیقی برای آن مشخص کرد؛ اما به طور معمول بازار از ساعت 10:00 صبح تا 17:00 عصر باز است. 

دیدنی های اطراف

معماری بازار تبریز

بافت اصلی بازار تبریز از دو راسته سرپوشیده شمالی-جنوبی و شرقی-غربی تشکیل شده است. عرض بازار بین 4 تا 5 و بلندی سقف آن بین 5 تا 6 متر است. سقف راسته‌ها با گنبدهای ضربی و آجری شکل ساخته شده‌اند که با آب و هوای سرد تبریز تناسب بسیار خوبی دارد. در بالای این سقف‌ها روزنه‌هایی به چشم می‌خورد که نور از درون آنها وارد محیط بازار می‌شود و شرایط روشنایی یکسانی را در فضا ایجاد می‌کند. این روزنه‌ها همچنین برای تهویه هوای بازار نیز مناسبند. زمانی که معماری بازار تبریز را مورد بررسی قرار می‌دهیم متوجه می‌شویم که کل بازار به صورت مدون به وجود نیامده بلکه معماران و طراحان به مرور بخش‌هایی را به آن اضافه کرده‌اند. 

البته همان‌طور که پیشتر دیدید و خواندید، هر بازاری در ایران از بخش‌های مختلفی تشکیل شده است که آشنایی هر چه بیشتر با این بخش‌ها و مفاهیم آنها، تجربه جذاب‌تری از بازدید در این بازارها در اختیارتان قرار می‌دهد. اگر به معماری علاقه دارید می‌توانید روی این لینک  کلیک کنید و با اصطلاحات ویژه بازارهای سنتی در ایران بیشتر آشنا شوید.

دیدنی های مهم بازار تبریز

5 راسته، 35 سرا، 19 دالان، 24 کاروانسرا، 2 چهارسو (چهارسوق)، 1 میدان، 31 بازار، 7 بازارچه، 20 تیم یا تیمچه، 3 بقعه، 29 مسجد، 4 مدرسه، 6 حمام، 1 زورخانه، 1 یخچال، 2 پل بازار، 2 گذر، 5 موزه، 1 خانه، 8 دروازه و 2 کتابخانه بخش‌های مختلف بازار را تشکیل می‌دهند. در ادامه به معرفی تعدادی از مهم‌ترین دیدنی‌های بازار می‌پردازیم: 

تیمچه مظفریه

از معروف‌ترین و زیباترین تیمچه‌هایی بازار تبریز محسوب می‌شود. تیمچه مظفریه از مهم‌ترین مراکز تجارت فرش و قالی در استان آذربایجان شرقی ست و نفیس‌ترین و زیباترین فرش‌های دستباف تبریز را می‌توان اینجا پیدا کرد. البته در این قسمت از بازار، حجره‌دارها به غیر از خرید و فروش قالی به کار طراحی و مرمت انواع فرش‌ها و تابلوفرش‌ها نیز مشغول هستند. 

سرای امیر

از وسیع‌ترین سراهای بازار محسوب می‌شود و در حاشیه شرقی و نیمه جنوبی مجموعه بازار قرار دارد. دورتادور سرای امیر با حجره هایی دو طبقه احاطه شده است و در میان آن صحنی مستطیلی شکل با ابعاد پنجاه در هفتاد متر دیده می‌شود. 

مدرسه طالبیه

مدرسه علمیه طالبیه مشهورترین مدرسه بازار تبریز است و بزرگانی مانند علامه امینی، علامه طباطبایی، علامه جعفری، جعفر سبحانی و ... در این مدرسه تحصیل کرده اند. برای رسیدن به مدرسه طالبیه باید خود را به مسجد جامع برسانید؛ چرا که این مدرسه در مجاورت این مسجد قرار گرفته است. کتابخانه مدرسه طالبیه از مشهورترین کتابخانه های تبریز است و بیش از ۳۰ هزار جلد کتاب مرجع و ۳۵۰ جلد کتاب خطی، سنگی و سربی در آن نگهداری می شود.

حمام خان

 قدمت این حمام به دوره قاجار باز می گردد و در خیابان ثقه الاسلام واقع شده است. حمام خان در سال 1382 در فهرست آثار ملی ایران قرار گرفت. این حمام در گذشته یکی از حمام های لوکس تبریز به شمار می رفت و امروزه به عنوان کارگاه کفاشی مورد استفاده قرار می گیرد. 

امامزاده جمال تبریز

در نزدیکی مدرسه علمیه طالبیه، در مسجد حاجت (واقع در راسته کوچه) زیارتگاهی کوچک قرار دارد که مردم از آن با نام امامزاده جمال تبریز یاد می کنند. زیارتگاهی که مرقد امامزاده موسی معروف به سید جمال از فرزندان امام موسی بن جعفر (ع) است. 

موزه های بازار تبریز

در بازار تبریز 5 موزه وجود دارد که در این قسمت به معرفی دو تا از مهمترین های آنها می پردازیم. 

موزه قرآن و کتابت: این موزه در خیابان دارایی و در مسجد شاه طهماسب برپا شده است و از مهمترین موزه های تبریز به حساب می آید. مسجدی که قدمت آن به دوران حکومت شاه طهماسب صفوی باز می گردد و بنای آن خود یک اثر جاودانه و تماشایی است. در موزه قرآن و کتابت می توانید از مجموعه قرآن مجید، نسخ خطی و قطعه هایی از آثار خوشنویسان معروف ایرانی دیدن کنید.

موزه بازار و مشاغل: برای بازدید از این موزه باید به انتهای بازار و نزدیکی یخچال صادقیه بروید. موزه ای سه طبقه که در آن می توانید با مشاغل فراموش شده یا در حال فراموشی تبریز بیشتر آشنا شوید. موزه مشاغل در مجموع 11 غرفه دارد و از جمله مشاغل معرفی شده در آن می توان به آهنگری، عطاری، عکاسی سنتی و نجاری اشاره کرد. 

زورخانه گرشاسب یل

از دیگر بناهای جالب بازار تبریز زورخانه گرشاسب یل است که در ابتدای بازار صادقیه قرار دارد و قدیمی ترین زورخانه تبریز محسوب می شود. این زورخانه به پهلوان حاج علی سقط فروش تعلق داشت و بسیاری پهلوانان و کشتی گیران بزرگ تبریزی کار خود را از اینجا شروع کرده بودند. متاسفانه این بنای ارزشمند در سال های گذشته مورد غفلت قرار گرفته و رو به تخریب رفته است. 

رستوران حاج علی 

یکی دیگر از جاذبه‌های مهم بازار تبریز، رستوران یا کبابی حاج علی آن است که در طول این سال‌ها شهرت بسیار زیادی پیدا کرده و به بخشی از هویت بازار تبدیل شده است. بیشتر شهرت این کبابی، به کباب های خوشمزه آن به ویژه کباب برگ رستوران، در کنار سوپ و نوشیدنی رایگان و فضای قدیمی و دنج آن است. اگر می خواهید بازدیدتان از بازار تبریز را کامل کنید حتما سری به این کبابی 100 ساله نیز بزنید، فقط توجه داشته باشید که این رستوران تنها برای ناهار و تاساعت 14:30 غذا سرو می‌کند و از ساعت 12:00 به بعد در بیشتر اوقات، میزی برای نشستن ندارد. 

برای رسیدن به این رستوران و صرف غذا در آن، باید خود را به بازار کلاهدوزان (بوهچی بازار) برسانید. 

تجربه گردشگران خارجی

گردشگری از لهستان | آبان 98

بزرگترین بازار سرپوشیده جهان 

بازار بسیار بزرگ است و بخش های مختلفی دارد که هر کدام از آنها کالاهای مخصوص به خود را می فروشند. ارزش این را دارد که حتی بدون اینکه بخواهید خریدی انجام دهید، زمانی را برای بازدید از این بازار و تماشای زندگی مردم محلی اختصاص بدهید. 

گردشگری از کویت | مرداد 98

مکانی مسحورکننده

بازدید از بازار قدیمی برای من جادویی بود. این بازار طولانی ترین بازار دنیاست و یک بنای میراث جهانی نیز محسوب می شود. تقریبا همه چیز در اینجا می فروشند، از ادویه گرفته تا فرش، صابون های دست ساز و بسیاری دیگر. برای بازدید از تمام بخش های بازار به چند روز نیاز دارید اما حتما گشت و گذار در بازار فرش فروشان را در برنامه سفرتان قرار بدهید. خیلی از بازدید از اینجا لذت بردم و حتما به آن باز می گردم. و نکته آخر اینکه غذا خوردن در یکی از رستوران های بازار را به هیچ عنوان از دست ندهید. 

گردشگری از هنگ کنگ | تیر 98

خیلی بزرگ با حس و حالی سنتی 

بازار بسیار بزرگ بود و حس و حالی سنتی داشت. خود بازار قدیمی ست اما در حال تخریب نیست؛ در عوض، بسیار زنده، فعال و شلوغ است، جنب و جوشی که می توانید به شدت از آن لذت ببرید. بازار خیلی برای بازدید از توریست ها آماده سازی نشده است و همه چیز در آن به فروش می رسد. ارزش بازدید را دارد.

مراسم عزاداری در بازار تبریز 

بازار تبریز برای عزاداری های پرشور و سنتی خود نیز بسیار مشهور است. مراسم های مختلف عزاداری در این بازار برگزار می شود که هنوز خلوص و شیوه های قدیمی برگزاری عزاداری خود را حفظ کرده و درگیر روش های جدید سوگواری در ایران نشده است. 

عزاداری ماه محرم در بازار تبریز

بازار تبریز از ابتدای فرارسیدن ماه محرم سیاه پوش شده و از هشتم تا دوازدهم محرم، مراسم عزاداری در آن به سبک و سیاقِ گذشته ها برگزار می شود. بازاری ها در این پنج روز اغلب مغازه های خود را به صورت هماهنگ با هم می بندند و برای برگزاری مراسم عزای حسینی آماده می شوند. تیمچه مظفریه، مرکز برگزاری این عزاداری هاست و بیشتر دسته های عزاداری در اینجا به کار خود پایان می دهند.

عزاداران بازار اغلب با دستارهایی سیاه بر سر و لباس هایی سر تا پا مشکی به صورت دو دسته سینه زنی و زنجیرزنی، سوگواری می کنند. هر کدام از آنها در مقابل خود علم هایی دارند که معرف هر دسته و محله مربوط به آن می شود؛ تعدادی از این علم ها خود قدمت تاریخی دارند. مرثیه ها و نوحه هایی که در این بازار خوانده می شود نیز به زبان ترکی آذربایجانی و با همان لحن و سبک قدیمی ست؛ اشعاری که به سادگی حادثه کربلا را وصف می کنند. اینجا خبری از سنج ها و طبل های پر سر و صدا نیست و تنها ضرب دست ها و زنجیرها و صدای نوحه و گریه در فضا طنین انداز می شود. 

بازار در کنار عزاداری ها، محلی برای پخش احسان ها و نذرها نیز هست. برخی دکان ها و حجره ها با پخش چای و خوراکی هایی مانند نان و پنیر، خرما، کلوچه و ... نذر خود را ادا کرده و از عزاداران حسینی پذیرایی می کنند. مراسم سوگواری در بازار کاملا مردانه است و زن ها حق شرکت در آن را ندارند. آیین عزاداری بازار تبریز چندسالی است که در فهرست آثار آیین های ملی نیز وارد شده است.

جایزه بنیاد معماری آقاخان 

مرمت بازار بزرگ تبریز و ثبت آن در میراث جهانی یونسکو این فرصت را برای این سازه تاریخی به وجود آورد تا توجه معماران و مهندسان را به خود جلب کند و بررسی های متعددی روی مرمت آن انجام دهند. از جمله این بررسی ها می توان به مطالعه "بنیاد معماری آقاخان" بر روی بازسازی بازار اشاره کرد. مساله ای که سبب شد بازار تبریز، سبک متفاوت مرمت آن و دخالت دادن کسبه در فرایند بازسازی مورد توجه این بنیاد قرار گیرد و جایزه 200 هزار دلاری آقاخان را برای "سازمان میراث فرهنگی استان آذربایجان شرقی" به عنوان متولی این کار به ارمغان بیاورد. 

آیا بازار تبریز بزرگترین بازار سرپوشیده دنیاست؟

زمانی که در مورد بازار تبریز تحقیق می کنید در منابع و وبسایت های مختلف به این موضوع بر می خورید که این بازار بزرگترین بازار سرپوشیده دنیاست، خصوصیتی که آن را بسیار متمایز و جذاب می کند. اما ما در تحقیق های مان به این مورد نیز برخورد کردیم که بازار بزرگ استانبول (Grand Bazar Istanbul) در برخی از منابع به عنوان قدیمی ترین و بزرگترین بازار سرپوشیده جهان مشهور شده است. مساله ای که باعث شد تا بررسی جامعی در مورد وسعت بازار تبریز و این حقیقت که آیا واقعا اینجا بزرگترین بازار دنیاست؛ انجام دهیم. 

اولین منبعی که در آن به جستجو پرداختیم وبسایت پایگاه میراث جهانی یونسکو بود. در مدارکی که برای ثبت بازار تبریز در این وبسایت وجود دارد به اهمیت، قدمت و بزرگی این بازار اشاره شده است اما سخنی در مورد بزرگترین بازار سرپوشیده دنیا بودنِ آن موجود نیست. اما در وبسایت امور پایگاه های ثبت جهانی ایران، بخش بازار تبریز این جمله نوشته شده است که این سازه تاریخی و زیبا، بزرگترین اثر ثبت شده کشور و وسیعترین مجموعه مسقف و به هم پیوسته آجری جهان است. 

در کنار اینها بررسی وبسایت های ویکی پدیای انگلیسی دو بازار استانبول و تبریز نشان می دهد که بازار بزرگ استانبول به عنوان یکی از بزرگترین بازارهای قدیمی و سرپوشیده دنیا شناخته شده است و بازار تبریز بزرگترین بازار مسقف دنیاست. همچنین در مقاله هایی که روزنامه معتبر گاردین در مورد هر دو بازار نوشته است از بازار تبریز به عنوان بزرگترین بازار سرپوشیده دنیا نام برده شده اما بازار بزرگ استانبول یکی از بزرگترین بازارهای مسقف دنیاست. 

تمام این موارد و پیگیری های دیگری که تحریریه کارناوال در این زمینه از سازمان میراث فرهنگی آذربایجان شرقی و دیگر منابع به عمل آورده است، ما را به این نقطه رساند که بازار تبریز بزرگترین و وسیع ترین مجموعه سرپوشیده و به هم پیوسته آجری در دنیاست و به احتمال بسیار بزرگترین بازار سرپوشیده دنیا نیز هست.

سخن آخر

امروز به همراه شما گشتی در بزرگترین بازار سنتی جهان زدیم و با بخش های مختلف آن بیشتر آشنا شدیم. 

نظر شما در مورد این جاذبه تاریخی چیست؟ شما تا کنون از کدام یک از بخش های بازار دیدن کرده اید؟ 

نظرها، تجربه ها و پیشنهادهای خود را در این موارد و بیشتر از آن با ما و دوستان تان در کارناوال به اشتراک بگذارید.