مسجد تاریخانه دامغان

برای آشنایی با مسجد تاریخانه دامغان به این شهر سری می‌زنیم تا پابه‌پای تاریخ در این بنای ارزشمند اسلامی قدم بزنیم و نظاره‌گر سبک معماری مسجد تاریخانه دامغان باشیم و شکوه معماری را در شبستان مسجد تاریخانه دامغان به تماشا بنشینیم. با ما همراه باشید و گشت تاریخی خود را با کارناوال و یکی از مساجد تاریخی ایران آغاز کنید.

چرا مسجد تاریخانه دامغان؟

• مسجد تاریخانه دامغان از اولین مساجد ایران است.
• این مسجد به لحاظ قدمت بعد از مسجد فهرج یزد جایگاه دوم را در میان مساجد قدیمی ایران دارد.
• مسجد تاریخانه دامغان اولین مسجدی ست که در آن مناره ساخته شده است.
• این بنای فاخر نماد شهر دامغان است.

آشنایی با مسجد تاریخانه دامغان

مسجد تاریخانه دامغان از اولین مساجد ایران است که به لحاظ قدمت پس از مسجد فهرج یزد جایگاه دوم را دارد. اگرچه برخی پیدایش این مسجد تاریخی ارزشمند را به دستور حضرت علی (ع) نسبت داده‌اند اما مورخانی دیگر چون آرتورپوپ، پیرنیا و آندره گدار شروع حکایت این گنجینه معماری- مذهبی ایران را در تاریخی دیرتر و بین سال 130 تا 170 هجری می‌دانند. این مسجد باشکوه که عده‌ای معتقدند در گذشته آتشکده بوده است، نامش را نه از کلمه تاریخ، بلکه از واژه تاری دارد که در زبان ترکی به معنای خداست و در واقع تاریخانه یعنی خانه خدا. اگرچه معماری این بنای ارزشمند به سبک ساسانی ست اما با توجه به بقایای اتاقک‌ها و حجره‌های اطراف صحن بزرگ، هلال های بیضی شکل و گهواره ای بین ستون‌ها (در حال حاضر تعدادی از آنها از بین رفته و یا تغییر شکل داده‌اند) و محراب مسجد، می‌توان گفت معماریش بی‌تاثیر از دوره اسلامی نیز نبوده است. تاریخانه دامغان اولین مسجد در ایران است که برایش مناره ساخته‌اند، منار آجری بلندبالایی که در جوار این مسجد کهنسال قرار دارد، به یادگار مانده از دوره سلجوقیان است که با نقش و نگارهایی زیبا، هنر معماری آن دوران را به تصویر می‌کشد. جالب است بدانید این مسجد تاریخی، به دلیل ستون‌هایش به مسجد چهلستون نیز معروف است. همراه کارناوال بمانید تا در ادامه، با پیشینه و معماری این مسجد کهن و نماد فاخر شهر دامغان بیشتر آشنا شوید.

تاریخچه مسجد تاریخانه دامغان

مسجد تاریخانه، با قدمتی طولانی در شهر دامغان یا همان صددروازه قرار دارد. اگرچه برخی گمانه‌زنی‌ها حاکی از آن است که تبدیل یا تاسیس این بنای ارزشمند به دستور امیرالمومنین (ع) بوده است؛ اما مورخانی چون: آرتورپوپ، پیرنیا و آندره گدار تاریخ ساخت این مسجد پرشکوه را بین سال 130 تا 170 هجری قمری می‌دانند. برپایه گزارش‌های استوار این نیایشگاه کهن، نخست آتشکده‌ای بوده است با نام ناریخانه (خانه آتش)، که با ورود اسلام، به یکی از قدیمی‌ترین مساجد ایران و پایگاه اصلی فرهنگ و تعلیمات اسلامی در سمنان تبدیل می‌شود. مسجد تاریخانه با گذر از زمان و پس از مواجهه با بلایای آسمانی، زلزله، جنگ، باد و باران و... به شکل امروزی به دست ما رسیده است و بدون شک این بنای باشکوه با تاریخانه میانه قرن دوم هجری تفاوت‌های چشم‌گیری دارد. این اثر فاخر تاریخی در تاریخ پانزدهم دی ماه سال 1310 در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.

معماری مسجد تاریخانه دامغان

مسجد تاریخانه دامغان یکی از کهن‌ترین بناها در شیوه معماری خراسانی ست که شباهتش به کاخ‌ سروستان و کاخ فیروزآباد استان فارس نشان از تأثیرات معماری دوره ساسانی در آن دارد. به لحاظ مصالح مصرفی و نقشه، تاریخانه دامغان از ساده‌ترین و علمی‌ترین مساجد صدر اسلام است. محراب و هلال‌های گهواره‌ای بین ستون‌ها، که البته حالا جای خود را به طاق‌های نوک تیز جناغی داده‌اند نشان از آن دارد که علی‌رغم نشانه‌های بارز هنر ساسانی، معماری این بنا متاثر از دوره اسلامی نیز بوده است. مسجد تاریخانه دارای حیاطی ساده و مربعی شکل است که در سمت قبله‌اش تالار ستوندار و با شکوهی نشسته و رواق‌های مسقف به همراه ستون‌هایی به قطر 160 سانتی متر، سه ضلع دیگر این صحن را احاطه کرده‌اند. این نیایشگاه موزون و متناسب که قدیمی‌ترین زمان ساختش به آخر دوره بنی‌امیه می‌رسد، متشکل از بخش‌های زیر است:

• صحن مسجد: مسجد تاریخانه حیاطی مربع به ضلع 27 متر دارد که در ساخت آن تنها از آهک استفاده شده است. در سمت قبله این حیاط تالاری ستوندار (شبستان) و در دیگر ضلع‌هایش، رواق‌هایی مسقف قرار دارد که در حال حاضر تنها برخی از آنها باقی مانده است. بین صحن و رواق‌های این بنای باشکوه هیچ پله و سکویی وجود ندارد.
• شبستان مسجد: شبستان این مسجد تالاری ست ستوندار که در سمت قبله قرار دارد. ستون‌هایی مدور و آجری با قطر 160 متر سقف این شبستان را به دوش می‌کشند. در ورودی این شبستان هفت دهانه نیز قرار دارد.
• ستون ها: شبستان مسجد روی هجده ستون مدور (سه ردیف شش تایی) استوار شده است که این ستون‌ها 160 سانتی متر قطر دارند و از نظر ویژگی‌های معماری همانند ستون‌های کاخ‌های ساسانی هستند. جالب است بدانید اگر چه این مسجد به چهلستون معروف است اما تنها 33 ستون داشته که از این تعداد، 26 ستون آن باقی مانده است.
• محراب: در مرکزیت این مسجد، محرابی بسیار ساده به عنوان نقطه وحدت معنوی ساخته شده است.
• مناره مسجد: در جوار مسجد تاریخانه دامغان، مناره‌ای آجری با تزئیناتی زیبا قرار گرفته است. ارتفاع کنونی این مناره 26 متر است و 86 پله دارد و محیط قاعده‌اش در ارتفاع‌های بالاتر رفته رفته کمتر می‌شود، این مناره آجری کتیبه‌ای به خط کوفی دارد که به نام بانیش بختیار نامگذاری شده است. نکته حائز اهمیت آنکه این مناره بلند بالا بعدها به این بنا اضافه شده است، چرا که در گذشته و در داخل حیاط این مسجد، مناره‌ای خشتی وجود داشته که در پی زلزله‌ای مهیب (بین سال های 241 تا242) به طور کامل فرو ریخته است.

زمان و هزینه بازدید از مسجد تاریخانه دامغان

زمان بازدید: تمام روزهای هفته

شش ماه اول سال: 9:00 الی 12:00  -  16:00 الی 19:00

شش ماه دوم سال: 9:00 الی 12:00  - 15:00 الی 17:00

هزینه بازدید: 4000 تومان برای بازدیدکنندگان داخلی و 30000 تومان برای گردشگران خارجی

نکات مهم بازدید: بازدید از مسجد تاریخانه دامغان در تعطیلات رسمی امکان پذیر نیست.

دیدنی‌های اطراف مسجد تاریخانه دامغان

برج پیرعلمدار در فاصله 650 متری

دیوار بارو در فاصله 750 متری

برج چهل دختر در فاصله 1.5 کیلومتری

گنبد زنگوله در فاصله 2 کیلومتری

سخن آخر

در گشتی خاطره‌انگیز به مسجد تاریخانه دامغان که در آن قدمتی کهنه نهفته است سری زدیم و شکوه معماریش را با لذتی وصف ناشدنی به تماشا نشستیم.

شما تا به حال به بازدید این یادگار قدیمی رفتید؟ خاطرات و نظرات خود را با کارناوال به اشتراک بگذارید.