روستای زنوزق | ماسوله سرخ

روستای زنوزق، یکی از دیدنی‌ترین روستاهای ایران است که بافتی پلکانی دارد. در این مطلب به معرفی این روستا می‌پردازیم، دیدنی های زنوزق را به شما معرفی می‌کنیم و راه دسترسی به روستای زنوزق را می‌گوییم. همراه ما باشید.

چرا روستای زنوزق؟ 

• معماری منحصربه‌فرد زنوزق تداعی تصویری است که از معماری پلکانی ماسوله گیلان و خانه‌های سرخ رنگ ابیانه اصفهان به یاد دارید.
• به عنوان بزرگترین روستای پلکانی ایران از آن یاد می‌شود.
• در فصل تابستان پشت بام‌های خانه‌ها میزبان برگه‌های خوشمزه زردآلو هستند و این مشهورترین ویژگی این روستاست.

روستای زنوزق | ماسوله سرخ

زنوزق نام روستایی در استان آذربایجان شرقی و در حوالی شهر زنوز است. با پشت سر گذاشتن شهر تبریز، در میانه جاده شهر زنوز، باغ‌های رنگارنگی خودنمایی می‌کنند و کمی آن طرف‌تر روستای سرخ رنگی خودش را از میان باغ‌ها نشان می‌دهد. درختان سپیدار در کنار روستا قد علم کرده و گویی آن را به محاصره خویش درآورده‌اند. آنچه لذت قرار گرفتن در این فضا را چندین برابر می‌کند سنگ‌فرش مرتب و منظمی است که شما را به گشت‌وگذار در میان روستای زنوزق دعوت می‌کند.

با نگاهی گذرا به روستا، متوجه خانه‌هایی می شوید که از پایین تا بالا پیش رفته و پلکانی رو به آبی آسمان ساخته‌ شده‌اند. آنچه پیش روی شماست بزرگترین روستای پلکانی ایران است که چهره ماسوله گیلان را در ذهن‌تان تداعی می‌کند و به دلیل سرخی خانه‌هایش، به ابیانه اصفهان شباهت دارد. زنوزق به خاطر همین ساختار و رنگش به ماسوله سرخ مشهور است.

کوه‌های سلطان سنجر از شرق، روستای درق از غرب و شهر زنوز از جنوب غرب و کوه‌ها از شمال روستا، آن را محدود کرده‌اند.

دلیل نامگذاری روستا

نام زنوزق در ابتدا «زنوز داغ» و ترکیبی از «زنوز» و «داغ» بوده است. «زنوز» ترکیبی از «زن» به معنی شهر و «اوز» به معنی چشمه‌ها است؛ یعنی شهر چشمه‌ساران. این روستا در کوهپایه‌های کوهی با نام قلعه قرار دارد و از این‌رو کلمه «داغ» به معنای کوهستانی را به آن افزوده‌اند. بنابراین نام این روستا به معنای «زنوز کوهستانی» است و به مرور زمان به شکل‌های عامیانه‌تری همچون زنوزاغ، زنوزاخ و زنوزق تلفظ شده است.

دیدنی ها و تفریحات روستای زنوزق

گشت و گذار در روستا: قدم زدن در روستا و دیدن جلوه‌های آن حال و هوایی خاص دارد. خانه‌های سرخ در این روستا بر دوش یکدیگر سوار شده و تا بالاترین نقطه ادامه دارند و بافت متراکم روستا به عنوان راهی برای حفظ امنیت و دوری از خطرات برای ساکنانش شناخته می‌شود. همه مسیرهای روستا سنگفرش هستند و قسمت‌هایی از آن ساباط (معبر سرپوشیده) دارد. در گذر از مسیرهای پلکانی و پر شیب، چشم‌تان به پنجره‌های خانه‌ها می‌افتد که با رنگ‌های آبی، سبز و قرمز رنگ‌آمیزی شده‌اند. خانه‌های قدیمی با استفاده از مصالح بومی همچون چوب، خشت، گل و سنگ ساخته شده؛ اما در ساخت خانه‌های جدید آجر، سیمان و‌ آهن نیز راه پیدا کرده‌اند. اتاق، دهلیز، آشپزخانه، انبار، آغل، دالان، سرویس بهداشتی و حیاط فضاهایی است که در این خانه‌ها به چشم می‌خورد و فضاهای موجود در خانه‌ها حکایت از حرفه صاحب آنها دارد.

تماشای پشت بام‌های خوشمزه: اگر در تابستان گذرتان به زنوزق بیفتد سینی یا طبق‌های بزرگ چوبی به رنگ نارنجی بر روی پشت‌بام‌ها توجه شما را جلب می‌کند. این طبق‌های رنگین قصه خوشمزه‌ای را برای شما روایت می‌کنند. تابستان فصل جلوه‌گری زردآلوهای رسیده بر درختان روستاست و رسیده شدن زردآلوها رسیدن زمان خشک کردن میوه‌ها و درست کردن برگه را به ساکنان خبر می‌دهد.

شاید وجود این برگه‌های لذیذ کافی باشد تا زنوزق را به عنوان روستایی با پشت بام‌های خوشمزه بر سر زبان‌ها بیاندازد.

بازدید از قلعه زنوزق: روستای زنوزق یک قلعه هم دارد که هنوز کاوشی برای تعیین قدمت آن انجام نشده است. البته انتظار دیدن برج و باروی بلند را نداشته باشید. در انتهای مسیر شمالی روستا یک دیوار عمودی را می‌بینید که شاید شباهتی به قلعه نداشته باشد؛ اما تماشای روستا از ارتفاع را برای‌تان فراهم می‌کند. در کتاب‌های تاریخی از قلعه‌ای به نام قلعه دیزه در منطقه زنوز-زنوزاق (نام قدیمی روستای زنوزق) به عنوان یکی از مهم‌ترین و مستحکم‌ترین پناهگاه‌های نظامی مرند یاد شده است. مکان اصلی قلعه دیزه دقیقا مشخص نشده است؛ اما با توجه به آثاری که در شیب تند روستای زنوزق به چشم می‌خورد احتمال می‌رود که محل قلعه، همان جا باشد. به عقیده مردم روستا، قرارگیری این قلعه در شیب تند در زمان‌های گذشته آن را به دژی مستحکم در برابر دشمنان تبدیل کرده است. آخرین کسی که این قلعه را در تاریخ 1136 هجری فتح و با خاک یکسان کرد عبدالرحمن پاشا، پسر فرمانده قشون مهاجم عثمانی بود که به قصد فتح مرند و زنوز به همراهی قشون چهل هزار نفری عثمانی راهی این دیار شده بود و برای حفظ امنیت پشت سر قشون اقدام به این کار کرد.

گورستان و مسجد تاریخی: گورستان قدیمی با سنگ نوشته‌های مربوط به قرن نهم هجری قمری و مسجد زنوزق نیز تاریخی تماشایی را برای شما به نمایش در می‌آورند.

سد قلعه و سد زنوز: در میانه راه قلعه می‌توانید سد قلعه را هم ببینید که البته هنوز خبری از آب در آن نیست؛ اما جلوه خاص خودش را دارد. اگر هوس تماشای یک سد پرآب را کردید مسیر قلعه را ادامه دهید تا به تندیس «شهید فهمیده» برسید. بعد راه سمت راست را طی کنید تا پس از گذشت چند دقیقه سد پرآب زنوز خودش را به شما نشان دهد. لحظاتی را در حاشیه  سرسبز این سد بگذرانید تا روح‌تان تازه شود.

گشت‌وگذار در دشت‌های اطراف روستا: گشت‌وگذار در دشت‌های اطراف روستا که در ارتفاع 2000 متری قرار دارند شما را غرق در آرامش طبیعت خواهد کرد. در میان این دشت‌ها از چشیدن طعم آب گوارای چشمه‌ها غافل نشوید. انبوه درختان غیرمثمر در حاشیه رودخانه زنوز چای و تفرجگاه چشمه كلیستر از جمله مکان‌هایی هستند که روز خوبی را برای شما به ارمغان می‌آورند. در امتداد مسیر کوه کمر، ییلاقی تماشایی به نام ماهار وجود دارد که دشت‌های سبز و سبزیجات تازه‌اش شهره خاص و عام است.

کوهنوردی: اگر دل‌تان کوهنوردی در حوالی این روستا را می‌خواهد می‌توانید به سراغ کوه‌های سلدرم در نزدیکی روستا بروید و یک کوهنوردی متفاوت را تجربه کنید.

عکاسی: برای ثبت تصاویر بهتر، مقالات صفحه آموزش عکاسی را بخوانید.

 بهترین فصل سفر به زنوزق

این روستا در منطقه سردسیر و در ارتفاع 1700 متر از سطح دریا واقع شده است و حدود 6 ماه از سال را در یخبندان سپری می‌کند. اواسط بهار تا اوایل پاییز بهترین زمان برای سفر به زنوزق محسوب می‌شود. تابستان با آب و هوای معتدل و برگه‌های خوشمزه بهترین فصل برای رفتن به زنوزق به شمار می‌رود. 

بهار: این فصل شکوفه بارانی را در روستا به راه می‌اندازد. در اردیبهشت ماه به دلیل فزونی آب چشمه‌ها و سرسبزی دشت‌ها زنوزق به بهشتی تماشایی تبدیل می‌شود.

تابستان: میوه‌های سیب و زردآلو و گردو بر درختان روستا جلوه‌گری می‌کنند و پهن شدن سینی‌های پر از زردآلو بر پشت بام‌ها تصویری رنگین را به روستا می‌بخشد.

پاییز: این فصل شکوه هزار رنگی را در منطقه به نمایش می‌گذارد.

زمستان: در پایان هر سال با لباس سپید و سرد خود از راه می‌رسد و ظاهری متفاوت را در روستا ایجاد می‌کند.

سوغات و صنایع دستی زنوزق

اولین شغل مردم روستا کشاورزی است و باغ‌های سیب و زردآلو و گردو در جای‌جای روستا به چشم می‌خورند. اگر در تابستان راهی این روستا شدید می‌توانید از کشاورزان محصولات باغ‌های‌شان را خریداری کنید. در چهار فصل سال بازار فروش برگه‌های زردآلو و لواشک و خشکبار در زنوزق گرم است پس آن را از دست ندهید.

برخی از مردم نیز گله‌های گوسفندی دارند و محصولات دامی تهیه می‌کنند که می‌توانند سوغات شما از سفر باشند. وجود کندوهای زنبور عسل در کنار باغات روستا نیز خبر از رواج شغل زنبورداری در میان مردم روستا می‌دهد که به معنی امکان تهیه عسل از این روستاست. سبزی‌های کوهی همچون غازیاقی و سیر وحشی کوهستان و دیگر خوراکی‌های محلی را هم به عنوان سوغات در نظر داشته باشید.

گلیم، قالی، جاجیم‌ و جوراب‌های دستبافت که حاصل دستان هنرمند زنان روستاست را هم می‌توانید تهیه کنید. به دنبال مغازه و فروشگاه صنایع دستی در این روستا نباشید؛ زنان روستا دست بافته‌های‌شان را برای مصرف شخصی درست می‌کنند اما می‌توانید از آنها بخواهید که محصولات‌شان را به شما بفروشند.

غذاهای محلی زنوزق

در سفر به زنوزق طعم غذاهای محلی همچون کوکو و خورشی که با سبزی کوهی درست می‌کنند، کوفته، کباب و آبگوشت محلی را تجربه کنید.

مردم روستای زنوزق

اهالی روستا پیرو دین اسلام و مذهب شیعه جعفری هستند و به زبان شیرین آذری سخن می‌گویند. اصالت و حفظ ارزش‌ها و سنت‌ها در جای جای روستا و به ویژه در چهره و پوشش مردمان آن حس می‌شود. پیراهن بلند گلدار و دامن چین‌دار با جلیقه منجوق‌دوزی شده بر تن زنان روستا دیده می‌شود.آبى، سبز، نارنجى و گاه قرمز رنگین کمانی از رنگ‌ها را در لباس زنان پرتلاش روستا به رهگذران نشان می‌دهد.

با کمی تحقیق در مورد سطح تحصیلات مردم روستا در می‌یابید که زنوزق یکی از باسوادترین جمعیت‌های روستایی کشور را در خود جای داده است. اکثر مردم تحصیلات خود را تا پایه کارشناسی و کارشناسی ارشد ادامه داده‌اند. بسیاری از آنها ساکن خارج از کشور هستند اما سنت‌های این روستا را با هیچ چیزی عوض نمی‌کنند. بسیاری از مادران و پدران برای دیدن فرزندان‌شان مدتی از سال را دور از زنوزق می‌گذرانند اما همچنان معتقدند هیچ جایی روستای‌شان نمی‌شود.

زنوزق در طول تاریخ

هنوز تاریخ مشخصی برای زنوزق تعیین نشده است اما وجود آثاری از دوره ایلخانی و صفوی حکایت از عمر دراز روستا دارد. حتی برخی پا را از این قدمت فراتر گذاشته و با استناد به نقوش خورشید بر روی برخی سنگ قبرهای قدیمی در قبرستان روستا، قدمت سکونت در زنوزق را به دوره میتراییسم (پرستش الهه میترا) نسبت می‌دهند. فاصله روستا با شهر تاریخی زنوز، به قدمت 800 سال و در هم تنیدگی فرهنگی این شهر و روستا نیز نشان‌دهنده تاریخ طولانی زنوزق است.

دغدغه‌های کارناوالی

زنوزق با تمام توانایی‌هایی که در گردشگری دارد به دلیل عدم معرفی مناسب و عدم انجام فعالیت‌هاى متمرکز براى ارتقاى وضعیت آن همچنان کمرنگ و گمنام باقی مانده است.

به دلیل عدم آگاهی، قسمتی از تاریخ این روستا در معرض نابودی قرار دارد چنان که پیش‌تر از این شاهد تخریب قبرستان تاریخی و از بین رفتن سنگ نوشته‌های ارزشمند آنها بوده‌ایم.

سخن آخر

از سفر به این روستای منحصربه‌فرد لذت بردید؟

تا به حال آن را از نزدیک دیده‌اید؟ به نظر شما چه راهکارهایی برای رونق گردشگری در این روستا وجود دارد؟

چه روستای پلکانی دیگری را می‌شناسید؟

منتظر دیدگاه‌های‌تان هستیم.