جعبه سیاه هواپیما

تا به حال نام جعبه سیاه هواپیما به گوش شما خورده؟

جعبه سیاه هواپیما یک دستگاه مهم است که بعد از حوادث هوایی به کمک محققان می‌آید تا بفهمند مشکل هواپیما چه بوده یا چرا سقوط کرده. در این مطلب، می‌خواهیم شما را با این ابزار جذاب و کاربردی آشنا کنیم.

جعبه سیاه هواپیما چیست؟

جعبه سیاه هواپیما یک دستگاه ثبت اطلاعات است که داده‌های مربوط به پرواز را جمع‌آوری می‌کند. این دستگاه از دو قسمت اصلی تشکیل شده:

• ضبط‌کننده داده‌های پرواز (FDR)
  این بخش اطلاعاتی مثل سرعت، ارتفاع، شتاب، زاویه پرواز و وضعیت موتور را ثبت می‌کند. این داده‌ها کمک می‌کنند تا وضعیت هواپیما قبل از حادثه بررسی شود.

• ضبط‌کننده صدای کابین خلبان (CVR)
  صداهای داخل کابین خلبان، مکالمات، و حتی هشدارهای سیستم را ضبط می‌کند. محققان با بررسی این صداها متوجه می‌شوند که چه اتفاقی افتاده و خلبانان چطور واکنش نشان داده اند.

در واقع هر هواپیما دو جعبه سیاه دارد که به شناسایی علت وقوع حوادث کمک می کند.

تاریخچه

ایده‌ی ساخت جعبه سیاه هواپیما پس از چندین سانحه هوایی مطرح شد که در آن‌ها به دلیل عدم دسترسی به داده‌های دقیق، شناسایی علل حوادث مشکل بود.

دهه 1950: دیوید وارن، دانشمند استرالیایی، اولین بار ایده ضبط اطلاعات پرواز را مطرح کرد. او در سال 1957 اولین نمونه جعبه سیاه را ساخت.

دهه 1960: استرالیا، استفاده از جعبه سیاه را برای هواپیماها اجباری کرد و سایر کشورها نیز به این روند پیوستند.

دهه 1970 و 1980: ظرفیت و دقت جعبه‌های سیاه بیشتر شد و رنگشان از سیاه به نارنجی تغییر یافت تا پیدا کردنشان راحت‌تر شود.

دهه 1990: جعبه‌های سیاه دیجیتال شدند و اطلاعات را دقیق‌تر و پایدارتر ذخیره کردند. 

دهه 2000 به بعد پژوهش‌ها به سمت ساخت جعبه‌هایی با قابلیت ارسال زنده اطلاعات رفت.

چرا جعبه سیاه هواپیما نارنجی است ؟

رنگ جعبه سیاه نارنجی است، اما این اسم به دلایل زیر روی آن گذاشته شده:

• در گذشته، جعبه‌های ضبط اطلاعات پیچیده و ناشناخته بودند و به همین دلیل "جعبه سیاه" نامیده شدند.
• جعبه‌های اولیه رنگ تیره‌ای داشتند که به این نام‌گذاری کمک کرد.
• این دستگاه حاوی اطلاعاتی مهم و رازآلود است و همین موضوع به جذابیت این نام افزوده.

به هر ترتیب، این نام در طول زمان ماندگار شد و امروز به ‌رغم رنگ نارنجی این دستگاه، همچنان “جعبه سیاه” نامیده می‌شود.

مقاومت جعبه سیاه هواپیما

جعبه سیاه هواپیما به فناوری‌های پیشرفته‌ای مجهز است تا بتواند در شرایط سخت اطلاعات را ذخیره و محافظت کند. این فناوری ها عبارتند از :

• حافظه مقاوم فشرده ‌سازی اطلاعات:  از حافظه‌های خاصی استفاده می‌شود که در برابر شوک و ضربه بسیار مقاوم هستند.
• کپسول محافظ با مقاومت بالا:  این کپسول می‌تواند دمای ۱۱۰۰ درجه سانتی‌گراد و فشار آب تا عمق چند هزار متری را تحمل کند.
• سیستم موقعیت ‌یاب زیر آب: در صورت افتادن در آب، جعبه سیاه هواپیما سیگنال‌هایی ارسال می‌کند که تا عمق ۶۰۰۰ متری قابل دریافت هستند.

نمونه‌هایی از حوادث معروف که به کمک جعبه سیاه بررسی شدند

چندین حادثه مهم در تاریخ هوانوردی به کمک جعبه سیاه مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته‌اند. برخی از این نمونه‌ها عبارتند از:

1.پرواز 447 ایر فرانس (2009):

این پرواز از ریودوژانیرو به پاریس در اقیانوس اطلس سقوط کرد و 228 نفر جان باختند. جعبه سیاه این هواپیما دو سال بعد از حادثه پیدا شد و اطلاعات آن نشان داد که علت حادثه به دلیل یخ‌زدگی سنسورهای سرعت (پیتوت) و اشتباهات انسانی در واکنش به این مشکل بوده است. تحلیل اطلاعات جعبه سیاه هواپیما به درک بهتر اشتباهات خلبانی و اهمیت آموزش‌های بیشتر در مواجهه با وضعیت‌های اضطراری کمک کرد.

2.پرواز 370 مالزی ایرلاینز (2014):

این پرواز از کوالالامپور به پکن در شرایطی مرموز ناپدید شد. علی‌رغم جستجوی گسترده، جعبه سیاه این هواپیما پیدا نشد، اما اطلاعاتی که از سایر منابع به‌دست آمد به محققان کمک کرد تا حدس‌هایی درباره مسیر و احتمال ناپدید شدن هواپیما بزنند. عدم یافتن جعبه سیاه این پرواز اهمیت آن را برجسته کرد و باعث بحث‌های جدیدی درباره فناوری‌های نوین ردیابی و نظارت بر هواپیماها شد. 

3.پرواز 800 تی‌دبلیوای (1996):

این پرواز در مسیر نیویورک به پاریس بود و بر اثر انفجار مخزن سوخت در هوا منفجر شد. جعبه سیاه این هواپیما اطلاعاتی را فراهم کرد که به بررسی دقیق علت انفجار کمک کرد و مشخص شد که مشکل از نقص در سیستم سوخت‌رسانی بوده است. این حادثه منجر به تغییراتی در استانداردهای طراحی مخازن سوخت هواپیماها شد. 

4.پرواز 610 لایِن ایر (2018):

این پرواز در اندونزی سقوط کرد و 189 نفر جان باختند. اطلاعات جعبه سیاه نشان داد که مشکل از سیستم MCAS هواپیما (سیستم کمک به ثبات پرواز) بود که به اشتباه فعال شده و باعث سقوط هواپیما شده است. این حادثه باعث شد تا بوئینگ تغییرات و بهبودهایی در طراحی این سیستم ایجاد کند و همچنین دستورالعمل‌های جدیدی برای خلبانان ارائه دهد.

سخن آخر

جعبه سیاه هواپیما از زمان اختراع آن تاکنون پیشرفت‌های چشمگیری داشته و به یک ابزار ضروری برای ایمنی پروازها تبدیل شده است. امروزه تقریباً همه هواپیماهای تجاری و نظامی به این دستگاه مجهز هستند و از آن برای تحلیل حوادث و پیشگیری از سوانح آینده استفاده می‌شود.