معرفی شهر شهمیرزاد | دانستنی های پیش از سفر

برای معرفی شهر شهمیرزاد، راهی جاده‌ای کویری می‌شویم تا در دل بیابانی سوزان، در هیاهوی رازآلود نور و روشنایی آفتاب، شهری را به تماشا بنشینیم که چون ارغوانی زیبا، سرزنده و شاداب رخ نمایی می‌کند. شهمیرزاد در شهرستان مهدیشهر قرار دارد؛  اگر می‌خواهید جاهای دیدنی شهمیرزاد را بیشتر بشناسید، در این بهشت گمشده کویر، همراهمان باشید تا از تابلوی زیبا و دل‌فریب طبیعت لذت ببرید و از میان سوغات شهمیرزاد نیز، ارمغانی را با خود به همراه بیاورید.

چرا سفر به شهمیرزاد؟

• شهمیرزاد شهری ییلاقی با آب‌وهوایی بسیار خوش در دل کویر است.
• به دلیل قدمت زیاد شهمیرزاد می‌توانید جاذبه‌های طبیعی و تاریخی زیادی را در این شهر به تماشا بنشینید.
• بر اساس اعلام فائو (سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد) این شهر، بزرگ‌ترین باغ گردوی جهان را دارد.
• در سال 1386 شهمیرزاد به‌عنوان منطقه نمونه گردشگری انتخاب شده است.
• کمان رستم، یکی از کهن‌ترین درختان گردو در شهمیرزاد است که بیش از 13 قرن عمر دارد و ثبت ملی شده است.
• شهر شهمیرزاد، به لحاظ تاریخی، کشاورزی و گردشگری اهمیت ویژه‌ای دارد.
• در این شهر کوچه باغ‌هایی بسیار زیبا و چشم‌نواز وجود دارد.

اطلاعات کلی درباره شهر شهمیرزاد

جمعیت: مطابق با آخرین سرشماری نفوس و مسکن در سال 1395 جمعیت این شهر ۱۱٬۱۹۱ نفر بوده است.

دین و مذهب: اگرچه دین مردم سمنان و شهمیرزاد نیز چون دیگر ایرانیان، تا قبل از اسلام زرتشت بوده اما در حال حاضر اکثر مردم این شهر مسلمان و شیعه‌اند.

آب و هوا: شهمیرزاد زمستانی سرد و تابستانی معتدل دارد و از لحاظ پوشش گیاهی بسیار سرسبز و خرم است. همچنین این شهر نسبت به شهرهای همسایه‌اش هوای خنک‌تری دارد.

نژاد و زبان: مردم شهمیرزاد قومیتی مازندرانی دارند و به گویش شهمیرزادی صحبت می‌کنند، در زبان محلی به این گویش خاص که با فارسی قدیم و گویش مازندرانی درآمیخته و به گویش گیلانی نیز نزدیک است، شامرزایی می‌گویند. جالب است بدانید تجار این منطقه، علاوه بر شهمیرزادی یک زبان رمز، با لغات محدود و معین دارند که هنگام خرید‌وفروش و در مواجهه با افراد غریبه از آن استفاده می‌کنند.

اقتصاد: از آنجا که شهمیرزاد، به‌عنوان اصلی‌ترین تولیدکننده گردو در منطقه محسوب می‌شود و گردوهایش نیز از توان صادراتی بالایی برخوردارند، اقتصاد این شهر بر پایه کشاورزی استوار شده است و به سبب همین جنبه صادراتی در حال حاضر این محصول، از مهم‌ترین منابع تامین درآمد اهالی شهمیرزاد به شمار می‌رود. میوه آلو یکی دیگر از میوه‌هایی است که در این شهر فراوان یافت می‌شود. از ۱۶۵ هکتار باغات آلوی شهرستان مهدیشهر، ۱۳۵ هکتار آن در شهر شهمیرزاد قرار دارد. گندم، جو، یونجه، شبدر، سیب زمینی، چغندر، حبوبات، سبزیجات و صیفی، سیب، گلابی، آلبالو، به، بادام، آلوچه، گوجه سبز، قطره طلا و برغانی، غوره انگور، سنجد، زردآلو و بیدمشک نیز از محصولات دیگر این سرزمین است.

اطلاعات گردشگری شهر شهمیرزاد

سوغات شهر شهمیرزاد

• گردو
• آلو
• سیب

• برگه زردآلو
• آلوچه و لواشک
• نان تنبلک (نان گردویی)

صنایع دستی شهر شهمیرزاد

• قلاب‌بافی
• گلیم‌بافی
• چرم‌دوزی
• چهل‌تکه‌دوزی

• سازسازی
• حجم‌سازی
• چلنگری
• گلیج‌بافی

غذاهای محلی شهر شهمیرزاد

• ته چین شهمیرزادی: برای تهیه ته چین خوش‌رنگ و لعاب شهمیرزادی، ابتدا عدس را پخته و در ادامه برنج و سبزی را به آن اضافه می‌کنند، سپس گوشت‌های نیم‌پز را لایه‌لایه میان برنج قرار می‌دهند و قطعاتی از هویج، سیب‌زمینی، بادمجان، آلوچه، اسفناج سرخ کرده، متکا (سبزی محلی)، چغندر و بِه را به‌عنوان دورچین غذا، روی برنج می‌چینند تا بخارپز شوند.
• آش اُقره: یکی از آش‌های سنتی شهمیرزاد اُقره است که با ترکیبی از برنج، سبزی، عدس، سیب‌زمینی، سیر، رب آلو، روغن، نمک، فلفل و زردچوبه درست می‌شود.
• آش گزنه شهمیرزادی: آش گزنه یکی دیگر از غذاهای سنتی شهمیرزاد است که معمولا از خوردنی‌های چهارشنبه‌سوری محسوب می‌شود. این خوشمزه شهمیرزادی با خواص فراوان از گزنه، سبزی معطر، برنج، نخود، عدس، نمک، فلفل، زردچوبه، روغن و پیاز داغ تهیه می‌شود.
• خورش آلو: یکی از خورش‌های خوشمزه شهمیرزاد خورش آلوست که با مرغ، آلو، رب، نمک، فلفل، زردچوبه و روغن درست می‌شود.
• خورش گردو: از آنجا که در این منطقه گردو به وفور یافت می‌شود طبیعی است که یکی از غذاهای خوشمزه این دیار خورش گردو یا همان فسنجان باشد، البته تفاوت اصلی فسنجان شهمیرزادی با دیگر فسنجان‌ها در آن است که به جای رب انار از لواشک آلو در آن استفاده می‌کنند.
• سبزی پلو شهمیرزادی: از رسمی‌ترین غذاهای شهمیرزاد سبزی پلوی است که معمولا در مهمانی‌ها سرو می‌شود. این غذای خوشمزه از عدس، لوبیا چشم بلبلی، سبزی‌های معطر و گوشت گردن تهیه و با لبو، سیب‌زمینی سرخ کرده و بادمجان سرخ شده تزیین می‌گردد.

اقامت در شهر شهمیرزاد

در شهر زیبای شهمیرزاد، برای اسکان گردشگران امکاناتی چون هتل، اقامتگاه‌های بوم گردی، خانه‌های روستایی، سوئیت، ویلا و آپارتمان‌های مبله وجود دارد. شما می‌توانید هنگام سفر به این شهر از میان گزینه‌های پیش‌رو، مناسب‌ترین محل را برای اقامت خود انتخاب کنید. برای اطلاع دقیق از اقامتگاه‌های شهمیرزاد می‌توانید سری به صفحه اقامت در مهدی شهر بزنید.

جاذبه های گردشگری شهر شهمیرزاد

جاذبه‌های تاریخی

• دژ شیر قلعه: شیر قلعه یا قلعه شیخ چشمه سر، از آثار ارزشمند ثبت شده در فهرست ملی و از پناهگاه‌های مهم ایالت قومس است که روزگاری توسط اسپهبدان طبرستان مورد استفاده قرار می‌گرفت. مطالعات باستان‌شناسی پیرامون این قلعه نشان از آن دارد که زیرساخت و پیشینه آن، به دوران اشکانی و ساسانی باز می‌گردد که در قرن 5 و 6 نیز اسماعیلیان از آن استفاده می‌کردند. جالب است بدانید در گذشته‌های دور، شیر قلعه شهمیرزاد، برای حفاظت راه انشعابی از بزرگراه ابریشم احداث شده بود.
• قلعه دژ و هل: این قلعه مدور سنگی، یکی از مهم‌ترین کانون‌های اسماعیلیان بوده که قدمتش به دوران پیش از اسلام باز می‌گردد. در حال حاضر تنها دو برج از این قلعه تاریخی باقی‌مانده است.
• خانه تاریخی امین الرعایا: خانه تاریخی امین الرعایا شهمیرزاد بناهای تاریخی به جای مانده از دوره قاجار است که در داخل شهر شهمیرزاد قرار دارد. این مجموعه تاریخی در سال ۱۳۹۵ بازگشایی شد.
• قلعه شیخی: قلعه شیخی از دیگر دیدنی‌های شهمیرزاد است که متاسفانه این روزها مقدار کمی از سنگ‌چین‌های آن باقی‌مانده است. به نقل از پروفسور کلایس این قلعه به‌دست طرفداران حسن صباح احداث شده و در زمان صفویه نیز برای جلوگیری از هجوم و حمله ترکمنان از آن استفاده می‌شده است.
• قله نیزوا: این قله مرتفع‌ترین قله منطقه و دومین قله بلند در سمنان است که در نزدیکی روستای چاشم قرار دارد. نام این قله تاریخی به‌دلیل وزش بادهای دائمی و شدید این منطقه، نیزوا شده است.

جاذبه‌های طبیعی

• درخت کمان رستم: کمان رستم یکی از زیباترین دیدنیهای شهمیرزاد است که قدمتی بیش از 13 قرن دارد، از آنجا که این درخت گردوی کهنسال، دو شاخه و کمانی شکل است به آن کمان رستم می‌گویند. یادگار کهن شهمیرزاد در سال 1390 به ثبت ملی رسیده است.
• بلبل دره: در شهر شهمیرزاد دره‌ای بسیار زیبا وجود دارد که مملو از بلبل است. بدون شک این طبیعت زیبا با چهچهه سرمست‌کننده بلبلان و موسیقی آب، از دیدنی‌های چشم‌نواز این شهر محسوب می‌شود.
• جنگل فینسک: جنگل فینسک، با پوشش گیاهی و جانوری متنوع در شمال‌شرقی شهمیرزاد قرار دارد. رسوب‌گذاری‌های به‌جای‌مانده ادوار مختلف تاریخ در این جنگل، نشان از قدمت بالای این منطقه دارد.
• چشمه و تنگه روزیه: چشمه روزیه، در ۲۵ کیلومتری شمال شهر شهمیرزاد، در مسیر مابین روستای چاشم و منطقه خطیر کوه قرار دارد. منطقه‌ای بسیار زیبا که برای علاقه‌مندان به سنگ‌نوردی مناسب است. 
• ارتفاعات شهمیرزاد: در مناطقی مانند اوپرت، رودبارک و گردنه شهمیرزاد - چاشم ارتفاعات شمالی شهمیرزاد با خصوصیات ویژه‌ای قرار دارد. به‌دلیل این خصوصیات این منطقه را آلپ ایران می‌خوانند.
• پیست اسکی شهمیرزاد: پیست سنتی اسکی شهمیرزاد در قسمت شمالی این شهر قرار دارد و یکی از مناطق پرطرفدار در فصل زمستان است. تفاوت این پیست با دیگر پیست‌های اسکی در این است که به‌جای تخته و چوب اسکی، بیشتر از تیوپ استفاده می‌شود.

• قله اُرُم: این قله جزو قله‌های رشته کوه البرز است که با ۲۸۰۰ متر ارتفاع، در شمال‌غرب شهمیرزاد و جنوب‌غرب روستای چاشم قراردارد.  پوشش گیاهی منطقه شامل انواع گون، انواع گرامینه، ارس، لاله وحشی، انواع کنگر وگل قاصدک است از جانوران منطقه می‌توان به پلنگ، موش صحرایی، کبک، مار، خوک، گرگ و گربه وحشی اشاره داشت. قله اُرُم در زمستان پوشیده از برف است.
• منطقه حفاظت شده پرور: منطقه حفاظت‌شده پرور در مسیر شهمیرزاد به‌سمت ساری قرار گرفته و فاصله آن تا شهمیرزاد ۳۵ کیلومتر است. از جذابیت‌های این منطقه قرارگرفتن آن میان دو اکوسیستم مناطق بیابانی جنوب استان سمنان و مناطق جنگلی استان مازندران است. این منطقه با وجود گونه‌های مختلف جانوری، از نظر جایگاه و ویژگی‌های اکولوژیکی بسیار ارزشمند است. مناظر طبیعی، انواع گونه‌های جانوری از جمله خرس، گربه وحشی، ییلاق‌های متعدد، انواع گیاهان دارویی و بناهای تاریخی گوناگون مانند کاخ ابراهیم‌خان در ملاده از موارد گردشگری این منطقه به شمار می‌روند.
• جنگل رودبارک: این جنگل در دامنه رشته کوه البرز قرار دارد و به‌دلیل وجود جنگل‌های پهن با آب‌وهوای خنک در فصل تابستان بسیار پربازدید است. وجود رودهای جاری و غاری که در این منطقه وجود دارد بر جذابیت‌های آن افزوده است. 
• هفت چشمه و سرچشمه: هفت چشمه و سرچشمه با فاصله کمی از یکدیگر و در جاده‌ای میان شهمیرزاد و روستای چاشم قرار گرفته‌اند. سرچشمه در پای کوه شیر قلعه واقع شده و از دل کوه بیرون می‌ریزد، کمی پایین‌تر از سرچشمه، هفت چشمه است که از دل زمین می‌جوشد. پیوستن این دو چشمه با یکدیگر موجب پیدایش رودی شده است که تا مرکز شهر ادامه دارد.

حمل و نقل درون شهری شهمیرزاد

برای جابه‌جایی در شهر شهمیرزاد می‌توانید از تاکسی و آژانس استفاده کنید.

حمل و نقل برون شهری شهمیرزاد

پایانه (ترمینال) شهمیرزاد

• آدرس: شهمیرزاد، خیابان ساری، میدان ولیعصر 
• تلفن: 02333666027

راه آهن سمنان

• آدرس: سمنان، میدان امام، انتهای خیابان شهید باهنر
• شماره تماس: 02333334842
• مسیرها: تهران-مشهد و بالعکس، قم-مشهد و بالعکس، زنجان- مشهد و بالعکس، قزوین- مشهد و بالعکس، کرج- مشهد و بالعکس و...

آب و هوای شهر شهمیرزاد

این شهر زیبا با میانگین دمای سالانه 11 درجه سانتی‌گراد، در سردترین زمان سال به 16 درجه زیر صفر و در گرم‌ترین وقت سال نیز دمایش به 34 درجه سانتی‌گراد می‌رسد. از آنجا که شهمیرزاد در قیاس با شهرهای هم‌جوار خود، زمستان‌هایی مطلوب‌تر و تابستان‌هایی ملایمی دارد، در میان اهالی سفر، به‌عنوان جاذبه‌ای ییلاقی و جذاب شناخته می‌شود.

تاریخچه شهر شهمیرزاد

اسناد تاریخی، مدارک و کتب خطی به‌جای‌مانده از روزگاران گذشته، نشان از آن دارد که شهمیرزاد، شهری است با قدمتی سه هزارساله و پیشینه‌ای کهن، که دیرینگی‌اش از قبل از مهاجرت آریایی‌ها به این منطقه آغاز شده، تا زمان تعدادی از جنگ‌های دوران کیانیان و پیشدادی ادامه یافته و در اواخر دوران هخامنشی نیز مورد حمله سپاه اسکندر قرار گرفته است. برخی از چشمه‌ساران این دیار، با نام‌هایی اشکانی چون ارشک و اشکش، گواه این مطلب است که قدمت شهمیرزاد و آبادی‌هایش، بی‌ارتباط به دوره اشکانیان نیست و به‌دلایلی چون نزدیکی به صد دروازه، آب‌وهوایی خوش و مناظر چشم‌نواز، مورد توجه شاهان این دوره بوده است. اگرچه شهمیرزاد، در دوران ساسانی و حکومت اسپهبدان طبرستان، به اوج اعتبار می‌رسد اما با ورود اسلام و تغییرات سیاسی و اقتصادی شکل گرفته در طبرستان و قومس، کم‌کم از اهمیت و اعتبار آن کاسته می‌شود. اگرچه آسوران (آساران)، در حال حاضر یکی از دهکده‌های کوچک شهمیرزاد است، اما این ناحیه در عصر ساسانی به لحاظ سیاسی، ارتباطی و اقتصادی طبرستان، جایگاهی ویژه داشته است. همچنین برخی از حفاری‌های صورت گرفته در این دیار و کشف ابزار، وسایل و قبور متعدد، این نکته را به اثبات می‌رساند که این منطقه، قبل از میلاد نیز محل زندگی آریایی‌ها بوده است.

درخواست الحاق شهمیرزاد به استان مازندران

شهمیرزاد تا پیش از سال ۱۳۴۰ که سمنان به فرمانداری کل ارتقا یافت جزئی از استان مازندران بوده‌ است. در بهمن ماه ۱۳۸۹ عده‌ای از مردم شهمیرزاد طی نامه‌ای به رئیس‌جمهور (که رونوشت آن دربردارنده ۴۶ صفحه امضا بود و به مقامات دیگر هم فرستاده شد) خواهان پیوستن شهمیرزاد به استان مازندران شدند. در نخستین روز آغاز به کار استاندار جدید مازندران در ۱۸ شهریورماه ۱۳۹۲ شماری از مردم شهمیرزاد با حضور در مقابل استانداری مازندران در ساری خواستار الحاق به استان مازندران شدند؛ در این تجمع رئیس شورای اسلامی شهمیرزاد نیز حضور داشت و در این زمینه اظهار کرد که مردم شهر شهمیرزاد دارای مشترکات مختلف زبانی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی با مردم مازندران‌ بوده و خواستار الحاق شدن به مازندران‌اند.

وجه تسمیه شهمیرزاد

از آنجا که این شهر با آب‌وهوایی خوش و مناظر طبیعی چشم‌نواز، محل زندگی و تفرج شاهزادگان اشکانی مقیم طبرستان بوده، با تولد فرزند یکی از این شاهان، نام این شهر شاه میرزا زاده می‌شود، اما رفته‌رفته آن را شه میرزا زاده، شه میرزاده و شه میرزاد و در نهایت به گویش محلی، شامرزا می‌نامند. در روایتی دیگر در وجه تسمیه شهمیرزاد عنوان شده که یکی از حکام دامغان برای ازدواج خود یا (پسرش)، گروهی از سپاهیانش را روانه سراسر ایران می‌کند تا زیباترین دختران را از مناطق مختلف نزد وی برده تا بتواند عروسی زیبا انتخاب کند. عده‌ای از سپاهیانِ این حاکم دامغانی که روانه گیلان و مازندران شده بودند به همراه 30 تا 50 دختر زیبای آن مناطق در راه بازگشت بودند، که هنگام استراحت در این منطقه سواری از راه می‌رسد و عنوان می‌کند که شاه مرد آزاد، به این معنا که شاه مرده است و دختران آزادند. در نتیجه همان سپاهیان با دختران ازدواج کرده و ساکن این منطقه می‌شوند. از آن پس این شهر را شاه مرد آزاد، شاه مرزاد و شامرزا می‌نامند. البته جالب است بدانید در لغت‌نامه دهخدا واژه شمیر به مناطق سردسیر و واژه زاد نیز به معنای سرزمین است، پس شمرزاد یا شهمیرزاد را می‌توان سرزمین و منطقه سردسیر معنا کرد.

نام‌های شهمیرزاد

شهمیرزاد که از دوره قاجاریه به این نام مشهور شده است، در گذشته‌هایی دور و طبق روایات تاریخی طبرستان ابن اسفندیار و تاریخ قومس عبدالرفیع حقیقت، نام‌های دیگری چون شهمار، سهار، شهار و شامار داشته و در سفرنامه ابن بطوطه نیز شهمیرزاد، چهارکوه نامیده شده است، این در حالی است که به نقل از دکتر صفا، شهمیرزاد را در گذشته کهر می‌خواندند.

سخن آخر

در گشتی زیبا و دل‌نشین به شهمیرزاد، شهر گردوها رفتیم و همراه با نغمه مستانه بلبلان، دل به درختان انبوه سپردیم و در کوچه‌باغ‌های خیال‌انگیزش قدم زدیم. از تاریخچه این شهر و دیدنی‌های طبیعی و تاریخی آن برایتان گفتیم. حالا نوبت شما است تا از تجربه‌های سفر خود به شهر گردوها برایمان بگویید، شما در گنجینه ذهنتان چه خاطره‌ای از این شهر دارید؟